අචින්තිතම්පි භවති: ධර්ම විකෘතිය සහ සැබෑ බුද්ධ දේශනාව අතර වෙනස
Posted on December 30th, 2025
උපුටාගැණීම මුහුනුපොත
වර්තමාන ශ්රී ලංකාවේ සමාජ ජාලා මාධ්ය තුළත්, පොදු සමාජ සංවාදය තුළත් “අචින්ති තම්පි භවති චින්තිතම්පි විනස්සති” යන ගාථා පාඨය අතිශය ජනප්රිය මාතෘකාවක් බවට පත්ව තිබේ. විශේෂයෙන් “කත්නෝරුවේ හාමුදුරුවෝ” වැනි අය විසින් මෙම ගාථාවට ලබා දෙනු ලබන “හිතන දේ වෙන්නේ නෑ – වෙන දේ හිතාගන්න බෑ” යන සරල සහ අලංකාර යැයි හැඟෙන අර්ථකථනය නිසා බොහෝ දෙනා මෙය මහා දාර්ශනික සත්යයක් ලෙස වැළඳගෙන ඇත. නමුත් කණගාටුවට කරුණ නම්, මෙම ප්රචලිත අදහස හුදෙක් බුද්ධ භාෂිතයට පටහැනි, අර්ථ විකෘතියක් සහිත ප්රකාශයක් වීමයි. “සරභමිග ජාතකය”, “මහා ජනක ජාතකය” සහ “ඒතදග්ග පාලිය” වැනි මූලාශ්රයන්හි සඳහන් වන මෙම ගාථාව හරහා බුදුදහම අපේක්ෂා කරන ගැඹුරු අර්ථය, වර්තමානයේ ප්රචලිත වී ඇති අදහසට වඩා හාත්පසින්ම වෙනස්ය. මෙය හුදෙක් ත්රීරෝද රථයක හෝ පච්චයක (tattoo) කොටා ගැනීමට තරම් ආකර්ෂණීය වැකියක් ලෙස පෙනුනද, ඉන් සමාජගත කරනුයේ බුදුදහමේ මූලික ඉගැන්වීම් වන වීර්යය සහ හේතු ඵල දහම ප්රතික්ෂේප කරන මිත්යා මතවාදයකි.
මෙම “හිතන දේ වෙන්නේ නෑ” යන මතය බුද්ධ වචනයක් ලෙස පිළිගතහොත්, එය බුද්ධත්වයේ මූලික පදනමටම පහරක් එල්ල කරයි. මන්දයත්, ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ සාරාසංඛ්ය කල්ප ලක්ෂයකට පෙර දීපංකර බුදුරදුන් පාමුලදී තමන් වහන්සේ අනාගතයේ බුදු වන බවට “සිතූ” උතුම් ප්රාර්ථනාව මෙම තර්කයට අනුව ඉටු නොවිය යුතුව තිබුණි. බෝසතාණන් වහන්සේ එදා ස්ත්රියක්ව ඉපදී සිටියදී “මම කවදා හෝ මගේ අයියා මෙන් බුදුවෙනවා” යැයි සිතූ සිතුවිල්ල, වත්මන් විකෘති අර්ථකථනයට අනුව නම් කිසිදා යථාර්ථයක් නොවනු ඇත. එසේ වී නම් අද අපට දේශනා කිරීමට ගෞතම බුදු කෙනෙකු පහළ නොවනු ඇත. එබැවින් යමක් සිතූ පමණින් එය සිදු නොවන බව කීම එක් දෙයක් වුවත්, සිතන දේ කිසිදා සිදු නොවන බවත්, සිදු වන දේ කිසිදා සිතාගත නොහැකි බවත් පැවසීම බෝසත් ප්රතිපදාවටත්, සසර පුරා පාරමිතා පිරීමේ සංකල්පයටත් කරන බලවත් නිග්රහයකි.
තවද, “වෙන දේ හිතාගන්න බෑ” යනුවෙන් පවසමින් ලෝකයේ සියලු සිදුවීම් අහඹු හෝ අද්භූත දේවල් ලෙස හුවා දැක්වීම බුදුදහමේ ඉගැන්වෙන නියාම ධර්ම පහට (උතු, බීජ, චිත්ත, කම්ම, ධම්ම) මුළුමනින්ම පටහැනිය. උදාහරණයක් ලෙස බීජ නියාමයට අනුව අඹ ඇටයක් පැල කළ විට ලැබෙන්නේ අඹ පැලයකි; එයින් පොල් පැලයක් ලැබෙන්නේ නැත. යම් සම්භාවිතාවක් තුළ සිදු විය හැකි දේ වෙනස් විය හැකි වුවත්, ඍජුවම “වෙන දේ හිතාගන්න බෑ” යැයි පැවසීමෙන් ගම්ය වන්නේ කිසිදු හේතු ඵල සම්බන්ධයක් නොමැති අරාජික ස්වභාවයකි. අවාසනාවකට අපේ සමාජය මෙවැනි ගැඹුරක් නැති, ආටෝප සාටෝප වදන්වලට රැවටී ඇත. ජ්යෝතිෂය ප්රතික්ෂේප කිරීමට “කිං කරිස්සති තාරකා” වැනි පාඨයක් අන්තනෝමතිකව යොදාගන්නා සේම, මෙම ගාථාව ද පුද්ගලික අත්දැකීම් පොදු ධර්මතාවක් ලෙස වරදවා වටහා ගනිමින් භාවිතා කරනු පෙනේ. සත්ය වශයෙන්ම මෙය එක් අවස්ථාවකදී සිදු වූ විශේෂ සිදුවීමක් මිස, සමස්ත විශ්වයටම බලපාන නියත ධර්මතාවක් නොවේ.
මෙම ගාථාව ඇතුළත් සරභමිග සහ මහා ජනක ජාතක අටුවාවන් විමසීමේදී එහි සැබෑ අර්ථය මනාව පැහැදිලි වේ. සරභ මිග ජාතකයේදී මෙය දේශනා කරනුයේ රජු මුවා පසුපස එලවාගෙන ගොස් අනපේක්ෂිත ලෙස වළකට වැටුණු සිද්ධිය අරබයාය. එහිදී “අචින්තිතම්පි” යන්නෙන් අදහස් කළේ රජු තමා වළක වැටෙතැයි නොසිතූ බවත්, මුවා අල්ලා ගැනීමට සිතූ අදහස ඉටු නොවූ බවත්ය. එය එම පුද්ගලයාට අදාළ විශේෂ සිදුවීමක් විග්රහ කිරීමකි. නමුත් වඩාත් වැදගත් වන්නේ මහා ජනක ජාතකයේ එන විග්රහයයි. එහි පැහැදිලිව දක්වන්නේ හුදෙක් සම්පත් හෝ ජයග්රහණ “සිතූ පමණින්” (න හි චින්තාමයා භොගා) නොලැබෙන බවයි. යමක් ලබා ගැනීමට නම් අනිවාර්යයෙන්ම “වීර්යය” තිබිය යුතුය. මහා ජනක කුමරු සිතුවේ යුද්ධ කොට රාජ්යය ගැනීමට වුවත්, ඔහුගේ අප්රතිහත වීර්යය නිසා යුද්ධයකින් තොරවම රාජ්යය ලැබුණි. එනම් වීර්යවන්තයාට තමන් සිතුවාටත් වඩා යහපත් ප්රතිඵල අත්කර ගත හැකි බව මිස, සිතන කිසිවක් සිදු නොවන බව ඉන් නොකියැවේ.
අවසාන වශයෙන්, මෙම ගාථා පාඨයේ සැබෑ බෞද්ධ ඉගැන්වීම වන්නේ ප්රාර්ථනාව හෝ සිතුවිල්ල පමණක් ප්රමාණවත් නොවන බවත්, එය යථාර්ථයක් කර ගැනීමට වීර්යය අත්යවශ්ය බවත්ය. “භාවනානුයුක්ත සූත්රයේ” සඳහන් පරිදි කිකිළියක් බිත්තර දමා ඒවා රකිමින් වීර්යය නොකර, පැටවුන් එනු ඇතැයි හුදෙක් සිතා සිටීමෙන් ඵලක් නැත. නමුත් යමෙක් නිවැරදිව වීර්යය කරන්නේ නම්, ඔහුට සිතන දේ සාක්ෂාත් කර ගැනීමටත්, ඇතැම් විට ඊටත් වඩා ඉහළ ප්රතිඵල ලබා ගැනීමටත් හැකියාව ලැබේ. එබැවින් වර්තමානයේ ප්රචලිත “කත්නෝරු බණ” වැනි විකෘති අර්ථකථන පසුපස නොයා, ධර්මයේ සඳහන් සැබෑ අර්ථය වන “වීර්යයේ වැදගත්කම” වටහා ගැනීම බෞද්ධයාගේ වගකීමකි. බුදු වදන් විලාසිතාවක් හෝ ට්රෙන්ඩ් එකක් කර නොගෙන, එහි ප්රායෝගික අරුත දිවි පෙවෙතට ගලපා ගැනීම තුළින් පමණක් සිතන පතන සම්පත් උදා කර ගත හැකි වනු ඇත.